Uierontsteking bij koeien
Uierontsteking (ook mastitis genoemd) is één van de meest voorkomende aandoeningen bij melkvee.
Maar wat is uierontsteking precies? Wat kan je doen om uierontsteking te voorkomen? En hoe behandel je uierontsteking? Je leest er hieronder alles over!
Hoe ontstaat uierontsteking?
Uierontsteking is het resultaat van het binnendringen en vermenigvuldigen van pathogenen in de uier. Om te vermijden dat elk pathogeen die binnendringt een infectie veroorzaakt, heeft de koe een aantal defensiemechanismen tegen uierontsteking opgebouwd.
Een eerste barrière die de pathogenen moeten overwinnen is de tepelhuid.
Een gezonde tepelhuid bestaat uit een dikke epitheellaag waarbij de buitenste laag bestaat uit afgestorven cellen en keratine. Een intacte epitheellaag voorkomt de groei van bacteriën op de tepelhuid. Wanneer de tepelhuid beschadigd is, kunnen bacteriën zoals Streptococcus dysgalactiae en Staphylococcus aureus zich vasthechten en vermenigvuldigen.
Vervolgens bezit het tepelkanaal een soortgelijke antibacteriële werking die het meest effectief is wanneer de tepelsfincter goed sluit.
Na het melken duurt het minstens nog 30 minuten voor deze sfincter volledig gesloten is waarna er een keratine plug gevormd wordt in het tepelkanaal om het binnendringen van bacteriën voorkomen.
Wanneer het bacteriën toch gelukt is om de uier binnen te dringen, bezit de koe nog over haar aspecifieke (aangeboren) immuniteit (o.a. witte bloedcellen).
Deze maakt geen onderscheid tussen de soorten indringers en haar specifieke (verworven) immuniteit waarbij een koe na een eerste besmetting immuun wordt voor deze specifieke ziekte (antistoffen).
Onderverdeling pathogenen:
Pathogenen die de uierontstekingen veroorzaken, komen heel vaak voor. Ze kunnen op vlak van de mate waarin ze uierontsteking veroorzaken, onderverdeeld worden in 2 grote groepen.
- De minor pathogenen zorgen voor een verhoging van het celgetal zonder een zichtbare uierontsteking.
- Negatieve Staphylococcen
- Corynebacterium Bovis
- De major pathogenen worden meestal geassocieerd met een duidelijk zichtbare uierontsteking.
- Streptococcus agalactiae
- Staphylococcus aureus
- Streptococcus dysgalactiae
- E.coli
- Klebsiella spp.
- Streptococcus uberis
Pathogenen kan men ook volgens oorsprong van infectie gaan indelen.
- Koegebonden pathogenen verspreiden zich van koe naar koe en hebben de koe nodig om te kunnen overleven. De overdracht van deze pathogenen gebeurt meestal tijdens het melken.
- Staphylococcus aureus
- Streptococcus agalactiae
- Mycoplasma
- Omgevingsgebonden pathogenen komen daarentegen voor in de omgeving voornamelijk in faeces, aarde, ligbedmateriaal en water.
- Streptococcus uberis
- E.coli
- Klebsiella
- Pseudomonas
Wat zijn de symptomen van uierontsteking?
- Subklinisch mastitis: bij subklinische uierontsteking valt er aan de melk niks op te merken. Het voornaamste symptoom is een stijging van het celgetal.
- Klinische mastitis: de melk van het aangetaste kwartier vertoont duidelijk abnormaliteiten: De melk heeft een andere kleur, bevat vlokken, is klonterig en kan bloed bevatten. Daarnaast zal het kwartier pijnlijk en warm aanvoelen, er rood uit zien en een zwelling of bepaalde hardheid vertonen.
Hoe herken je uierontsteking?
- Klinische mastitis is bij individuele koeien zelf met het blote oog vast te stellen doordat de melk afwijkingen vertoont zoals hierboven beschreven.
- Subklinische mastitis daarentegen is niet zomaar te zien. Dit wordt bevestigd door een verhoging van het celgetal (CMT, MPR, robot…). Bij koeien spreken we van een verhoogd celgetal vanaf 250.000 cellen/ ml en bij vaarzen vanaf 150.000 cellen/ ml.
Na het vaststellen van een uierontsteking doet men best een bacteriologisch onderzoek van het melkstaal om te weten welke pathogenen voorkomen op een bedrijf. Op die manier kan men eenvoudiger het preventief management of behandeling aanpassen.
Hoe voorkom en behandel je uierontsteking?
Aangezien de kans op genezing bij een behandeling afhankelijk is van een groot aantal factoren, blijft preventie de beste aanpak.
Doorheen de jaren werd er een tienstappenplan uitgewerkt om uierontsteking preventief aan te pakken (NMC).
1. Pas een goede melktechniek toe
- Voorbehandelen
- Voorbehandeling moet droog gebeuren en gebruik bij elke koe een nieuw doek
- Water mag gebruikt worden bij vuile uiers maar droog ze daarna weer af (voorkomt afglijden tepelbekers)
- Spenen voorschuimen en daarna afdrogen vermindert de kans op omgevingsgebonden besmettingen
- Proper melken start met het proper houden van de stal (ligbedden minstens 2x/dag reinigen en mest op roosters verwijderen)
- Voorstralen
- Cel- en kiemrijke melk komt niet in de tank
- Afwijkende melk valt meteen op
- Oxytocine komt vrij
- Pas de 60-seconden-regel toe
- Uier is zo sneller leeggemolken: minder belasting
- Werk hygiënisch
- Regelmatig handen afspoelen en ontsmetten met alcoholhoudende gel (zeker na probleemkoeien)
- Dippen/sprayen na het melken
- Zorg dat de tepels voldoende bedekt worden
- Probleemkoeien
- Melkstel onderdompelen in water van 75°C
- Koeien na het melken laten rechtstaan
- Slotgat blijft na het melken nog 30min openstaan
- Slotgat blijft na het melken nog 30min openstaan
2. Regelmatig onderhoud en controle van de werking van de melkmachine
- Vervang tijdig tepelvoeringen: rubber na 2500 melkbeurten, silicone na 6000 melkbeurten
- Enkel een natte meting leert u of uw melkmachine naar behoren de koeien melkt
3. Optimaliseer comfort en hygiëne
- Comfortabele ligboxen en een goede boxbedekking
4. Behandel klinische en subklinische mastitis zorgvuldig
- Doe best regelmatig een bacteriologisch onderzoek zodat je weet om welke kiemen het gaat
5. Optimaliseer droogstandsmanagement
- De kans op genezing van een bestaande infectie is het grootst in de droogstand
- Voorzie een droge, propere en comfortabele huisvesting
6. Ruim chronisch geïnfecteerde koeien op
- Kans op genezing is bijzonder klein en ze besmetten de rest van de stal
7. Schenk voldoende aandacht aan de huisvesting van vaarzen
- Geen mastitismelk voor kalveren
- Goede vliegenbestrijding
8. Streef een goede algemene gezondheid van koeien na
- BVD verhoogt de kans op uierontsteking
- Opgelet met aankoop van dieren
- Optimaliseer voeding en mineralen
- Vaccineren: kan enkel tegen aureus en E-coli
9. Fokmanagement
- Uiergezondheid is erfelijk
10. Volg de uiergezondheid op uw bedrijf maandelijks op
Overzicht: